Heraldiek
Een familieverhaal kan worden gecompleteerd met een familiewapen. Voor het laten registreren van een bestaand of nieuw ontworpen familiewapen kan men terecht bij het Nederlands College Heraldiek. Dit College neemt zowel aanvragen voor mannelijke en vrouwelijke, alsmede kerkelijke en corporatieve wapens in behandeling. Ook aanvragen van niet-leden zijn welkom.
Oorsprong
De oorsprong van de heraldiek of wapenkunde ligt in de middeleeuwen en met name tijdens en na de kruistochten. Om het schild van een ridder te verstevigen werden er banden van metaal op aangebracht. Die konden horizontaal, verticaal of bijvoorbeeld in de vorm van een kruis staan. Wanneer men er dan ook nog kleuren op aanbracht, konden de schilden dienen als herkenningsteken op het slagveld of tijdens toernooien. Hierdoor kon gemakkelijk worden gezien of iemand een medestander of een vijand was. Dit gebruik komt terug in het gezegde ‘kleur bekennen’.
Een zo versierd schild wordt een wapen genoemd. Door vererving ging zo’n wapen over op zijn nazaten met dezelfde familienaam. Deze regel heeft ervoor gezorgd, dat ook nu nog binnen bepaalde families iedereen hetzelfde wapen voert. Zoiets brengt tegelijkertijd een verwantschap tot uitdrukking.
De wapens werden ontworpen en geregistreerd door herauten. Zij noteerden alle wapens in een wapenboek. Hierdoor konden gesneuvelde ridders gemakkelijk geïdentificeerd worden. Later werden de wapens ook nog op riddertoernooien gevoerd.
Vanaf de 14de eeuw behoorden de herauten tot de vaste kern van de vorstelijke hoven. Aan het einde van de 18de eeuw verdwenen zij. Alleen in het Verenigd Koninkrijk en bij inhuldigingsplechtigheden in Nederland en Zweden zijn nu nog herauten aanwezig.
Oorspronkelijk was de heraldiek verbonden met ridders en adel. Daarin kwam echter verandering. De burgerij en de ambachtslieden in de stad en herenboerenfamilies op het platteland gingen vanaf de 13e eeuw een wapenschild voeren. Ook instellingen als steden, corporaties en kerkelijke organisaties en personen namen vanaf de 13e eeuw een wapen aan.
Wapenopbouw
Een familiewapen bestaat in principe uit: schild, helm, dekkleden, wrong en helmteken (in naastliggende tekening is dit een vlucht). Eventueel kan er onder het wapen nog een devies of wapenspreuk op een lint geplaatst worden. Een familiewapen mag ook uit alleen een schild bestaan.
Bij een vrouwelijk wapen heeft het schild vaak een ovale vorm en is sprake van enigszins andere entourage.
Een wapen behoort te voldoen aan de tradities en de regels van de heraldiek. Dit betekent onder meer: geen gecompliceerde schildverdelingen, geen overdaad aan figuren en geen ongebruikelijke figuren. De tradities maken het niettemin mogelijk om de hedendaagse beleving van een familie of een individu tot uitdrukking te brengen.
Wapenvoering
Het staat tegenwoordig iedereen vrij om een familiewapen te voeren en om een familiewapen te laten registreren. Het kan gaan om een reeds bestaand familiewapen of om een nieuw ontworpen wapen. Het is geen verplichting, dat iedereen in de familie het wapen in de praktijk voert of gebruikt. Dit blijft altijd ieders persoonlijke keuze.
Nederlands College Heraldiek
Nederlands College Heraldiek De Nederlandse Genealogische Vereniging wil de heraldiek levend houden. Het beoordelen en registreren van wapens is gedelegeerd aan het Nederlands College Heraldiek. Dit College bestaat uit leden die heraldisch, genealogisch en historisch deskundig zijn. Het gaat hier om vrijwilligerswerk, waarvoor geen subsidie wordt ontvangen. Er wordt een kostendekkende bijdrage gevraagd.
Voor het laten beoordelen en registreren van een wapen door het Nederlands College Heraldiek is geen lidmaatschap van de Nederlandse Genealogische Vereniging vereist. Het doen van een aanvraag is niet alleen voor mannen, maar ook voor vrouwen opengesteld.
Wapenregistratie
Goedgekeurde wapens worden door het College geregistreerd in het Nederlands Wapenregister, afdeling Familiewapens, afdeling Kerkelijke wapens of Corporatiewapens ingesteld op 22 januari 1994 door Nederlandse Genealogische Vereniging. De reeds geregistreerde wapens staan vermeld op de webpagina’s NCH Registerlijst en OV-Registerlijst.
Een wapen registratie is feitelijk het deponeren van een wapen in een openbaar toegankelijk register, waardoor anderen daarvan kennis kunnen nemen.
Bij een aanvraag moet worden opgegeven voor wie de registratie is bedoeld. Meestal gaat het om de naam dragende afstammelingen van een stamvader bij bestaande wapens of van een recente voorouder bij nieuwe wapens. Maar het is ook mogelijk een persoonlijke wapen te laten registreren.
Bij de beoordeling wordt nauwkeurig bekeken of het wapen aan alle heraldische normen voldoet, of de motivering betreffende de in het wapen ontwerp gekozen stukken klopt en of het een uniek wapen is.
Bij de registratie vindt een vermelding plaats van de met het wapen verbonden genealogische achtergrond en de persoonsgegevens van de aanvrager. Van de registratie krijgt de aanvrager een bewijs in de vorm van een stijlvolle wapenbrief. Daarnaast wordt het wapen gepubliceerd in het blad Gens Nostra dat zowel in een papieren als een digitale vorm verschijnt.
Een wapen registratie kan dienst doen als juridisch bewijs bij schending van het copyright.
Aanvraag
Voor het doen van een aanvraag wordt verwezen naar de website www.heraldiek.net. Daar zijn onder meer een registratieformulier en een informatieblad te vinden.
In de behandelprocedure is ruimte voor advies en begeleiding van de aanvrager, ook in het geval de initiële aanvraag niet aan de gestelde eisen voldoet.
De kosten voor het beoordelen en registreren van een wapen bedragen € 170 euro, waarvan € 45 als aanbetaling. Voor leden van de Nederlandse Genealogische Vereniging en de Hollandse Genealogische Vereniging Ons Voorgeslacht geldt een tarief van € 125, waarvan € 30 als aanbetaling.
De kosten voor het laten maken van een voor registratie en publicatie geschikte wapen tekening zijn hierbij niet inbegrepen. Deze dient een aanvrager af te spreken met de ingeschakelde tekenaar.